Panama (Republika Panamy, Republica de Panama) – państwo w Ameryce Środkowej, położone nad Morzem Karaibskim i Oceanem Spokojnym. Graniczy z Kolumbią (225 km) i Kostaryką (330 km) – łączna długość granic lądowych wynosi 555 km, ponadto 2490 km wybrzeża morskiego. Znana głównie z Kanału Panamskiego, dzięki któremu statki aby przepłynąć z zachodu na wschód Ameryki nie muszą opływać Ameryki Południowej i przechodzić przez Cieśninę Magellana.

Terytorium Panamy stanowi wąski (od ok. 50 km do ok. 200 km) pas lądu, łączący Amerykę Południową z Ameryką Północną. W najwęższej części, zw. Przesmykiem Panamskim, znajduje się Kanał Panamski. Ponad 50% pow. kraju zajmują wyżyny i góry Kordylierów Centralnych. Na zachodzie Cordillera de Veraguas z licznymi stożkami wulkanów (m.in. Chiriquí, najwyższy szczyt kraju, 3478 m), na wschodzie – Serranía del Darién (wys. do ok. 1900 m). Na wybrzeżach – aluwialne niziny. Wybrzeża rozczłonkowane (łączna dł. ok. 2000 km). Liczne zatoki, największe: Panamska (Ocean Spokojny) i Moskitów (Morze Karaibskie). Wzdłuż wybrzeży rafy koralowe (zwł. na Morzu Karaibskim) i ok. 1600 wysp (m.in. Archipelag Perłowy na Oceanie Spokojnym). Obszar Panamy jest położony w strefie aktywnej sejsmicznie. Klimat równikowy, na pn. wybitnie wilgotny (opady całoroczne, do 4000 mm), na pd. wilgotny (opady gł. w półroczu letnim, 1500–2500 mm rocznie). Średnia temperatura miesięczna: 26–28 °C na nizinach i ok. 17–10 °C w górach. Na wybrzeżu Morza Karaibskiego częste burze (do 200 rocznie). Gęsta sieć krótkich rzek, wpadających głównie do Oceanu Spokojnego. Lasy (44% pow.) równikowe wilgotne na północy i zrzucające okresowo liście – na południu oraz namorzynowe – na wybrzeżu Morza Karaibskiego. W kotlinach roślinność sawannowa.

• Najwyższe miejsce: Volcan de Chiriqui (Volcan Baru) 3475 m n.p.m.
• Najniższe miejsce: poziom morza

Kanał Panamski:
Kanał Panamski – sztuczny kanał wodny zbudowany w latach 1904-14, położony w Panamie, na Przesmyku Panamskim, łączący wody Oceanu Atlantyckiego (przez Morze Karaibskie) z wodami Oceanu Spokojnego. Jest on jedną z najważniejszych dróg wodnych świata, która wydatnie skróciła trasę, jaką musiały pokonywać wcześniej statki, np. droga morska z San Francisco do Nowego Jorku uległa skróceniu o 14 500 km. Podczas budowy Kanału Panamskiego zmarło około 25 000 robotników a około 20 000 z nich zaraziło się malarią lub żołtą febrą.

Długość kanału wynosi 81,6 km, z czego 16,4 km przypada na płytkie wody przybrzeżne Zatok: Panamskiej i Colón. Płynąc od strony Morza Karaibskiego pokonuje się 11,3 km na poziomie zwierciadła wód morskich, aż do systemu trzech Śluz Gatuńskich, które podnoszą statki na poziom 25,9 m n.p.m. - poziom sztucznego jeziora Gatún. Po opuszczeniu jeziora płyną 11-kilometrowym wykopem w skałach, a po przebyciu następnych 13 km docierają do kolejnego systemu śluz. Pokonawszy dalsze 13 km statki wchodzą do portów Panama i Balboa. Szerokość śluz wynosi 33,5 m i maksymalnie o takiej wielkości statki mogą wchodzić do Kanału - są to tzw. panamaksy.

Budowę Kanału Panamskiego zainicjował w 1879 Francuz Ferdinand Marie De Lesseps (budowniczy Kanału Sueskiego). Kierował on francuskim przedsiębiorstwem, które w latach 1881-89 prowadziło tu pracę, przerwaną bankructwem firmy (tzw. afera panamska). W 1903 Amerykanie wydzierżawili od nowo powstałego państwa Panamy teren pod kanał i w latach 1904-1914 ukończyli budowę kanału. Przez ponad 75 lat Strefa Kanału Panamskiego znajdowała się pod jurysdykcją amerykańską, dopiero traktat w sprawie trwałej neutralności i funkcjonowania Kanału Panamskiego podpisany w Panamie 7 września 1977 r. zapewnił Panamie prawa do terenu, którego przekazanie odbyło się w 1999 roku.

Prezydent Martin Torrijos ogłosił plan rozbudowy kanału, chce oddać do użytku nowy, szerszy i głębszy kanał w 2014, w setną rocznicę jego zbudowania. Według szacunków Międzynarodowego Funduszu Walutowego poszerzenie i pogłębienie kanału potrwa siedem lat i będzie kosztować co najmniej 5,7 mld dolarów. Projekt został przyjęty 4 kwietnia 2006 przez rząd Panamy, a 22 października 2006 za projektem opowiedziało się w referendum około 78% mieszkańców Panamy.

3 września 2007 r. Panama rozpoczęła budowę stulecia i w ciągu ośmiu lat zamierza poszerzyć kanał. Według ekspertów szacowana na ponad 5 miliardów dolarów inwestycja to jedyna szansa, by jeden z najważniejszych szlaków handlowych współczesnego świata nie został w ciągu kilku lat całkowicie sparaliżowany.

Przesmyk otrzyma nowy dodatkowy komplet śluz, na znacznym odcinku zostanie poszerzony i pogłębiony, a w sztucznym jeziorze, przez które wiedzie ponad 30-kilometrowy odcinek, podniesiony zostanie poziom wody. Do 2025 r. przepustowość szlaku - obecnie wynosząca 14 tysięcy statków rocznie - ma wzrosnąć dwukrotnie. Budowa ma całkowicie zmienić przesmyk i uratować jego światową rolę. Dziś kanał wciąż przynosi Panamie pół miliarda czystego zysku rocznie. Przeciętny statek płaci Panamczykom około 50 tysięcy dolarów. Jednak kanał bez inwestycji za kilka lat stałby się kłopotem. Oblicza się, że do 2011 r. blisko 40 proc. wielkich kontenerowców nie będzie się mieścić w systemie panamskich śluz. Już dziś prawie połowa statków przechodzących przez kanał w niektórych miejscach zajmuje całą jego szerokość.

W przypadku paraliżu kanału ruch towarów między Europą i Dalekim Wschodem ruszyłby w drugą stronę - przez Ocean Indyjski i Kanał Sueski. Konkurentami Panamy są amerykańskie koleje transportujące towary między wybrzeżami Pacyfiku i Atlantyku.

Panamie grozi też kolejny konkurent: topniejące lody północy mogą otworzyć niedostępny dotychczas przesmyk przez Morze Baffina i wody na północ od Kanady. Trasa byłaby krótsza od panamskiej o parę tysięcy kilometrów.

• Historia:

Obszar zasiedlony pierwotnie przez Indian, głównie Czibczów. Do podboju hiszpańskiego znajdował się w zasięgu handlu prowadzonego przez Azteków i Majów. Przez Europejczyków odkryty ok. 1501, stał się posiadłością hiszpańską. Od 1535 wchodził w skład wicekrólestwa Nowej Hiszpanii, od 1717 – wicekrólestwa Nowej Granady.

Przez cały okres kolonialny był centrum wymiany handlowej. Po wyzwoleniu spod panowania hiszpańskiego Nowej Granady 1819, Panama, jako jej prowincja, weszła w skład Wielkiej Kolumbii. Od 1830 należała do Kolumbii. Znaczenie Panamy wzrosło z chwilą wybudowania (1850–1855) kolei łączącej Ocean Spokojny z Morzem Karaibskim, a zwłaszcza w związku z budową (od 1881) Kanału Panamskiego. W latach 1855–1886 miała autonomię wewnętrzną, którą utraciła wskutek dążeń secesjonistycznych.

W 1903 z inspiracji USA oderwała się od Kolumbii (na czele ruchu separatystycznego stał M. Amador Guerrero) i utworzyła odrębną republikę. Traktat z 1903 (Hay–Bunau-Varilla) przyznał USA wieczystą dzierżawę Strefy Kanału Panamskiego i prawo stacjonowania na terenie Panamy wojsk amerykańskich. W następnych latach rozwój gospodarki był związany z Kanałem, na prowincji tradycyjna gospodarka rolna (głównie uprawa bananów).

W latach 30. wystąpiły konflikty społeczne na tle rasowym, wywołane przez nacjonalistyczny ruch, na którego czele stał A. Arias Madrid. Ustaliły się silne wpływy polityczne i ekonomiczne USA, podczas II wojny światowej na terenie Panamy utworzono amerykańskie bazy wojskowe. Po wojnie konflikty z USA (1964 zerwanie stosunków dyplomatycznych), załagodzone układem z 1965, zawierającym obietnice uznania przez USA pełnej suwerenności Panamy w Strefie Kanału. W latach 60. szybki rozwój ekonomiczny, związany ze szczególnymi stosunkami z USA, dzięki którym Panama pełniła funkcje pośrednika w handlu między USA a niektórymi państwami Ameryki Łacińskiej.

W 1968 zamach stanu i (do 1969) rządy junty wojskowej. Od początku 1969 faktyczną władzę w Panamie sprawował gen. Omar Torrijos Herrera (1972–1978 premier z nadzwyczajnymi pełnomocnictwami): zakaz działalności partii politycznych, reformy społeczno-gospodarcze, między innymi w dziedzinie rolnictwa i oświaty. W 1973 ponowne zaostrzenie konfliktu z USA – Panama wystąpiła z żądaniem suwerenności w Strefie Kanału i wycofania z jej terenu wojsk amerykańskich. Kilkuletnie rokowania z USA w sprawie Kanału, prowadzone przy poparciu państw latynoamerykańskich dla Panamy, zostały zakończone 1977 układem, który spełnił roszczenia Panamy i ustalił warunki przekazania jej Strefy Kanału. Od 1978 rządy cywilne, a faktycznie dyktatura wojskowa gen. Torrijosa (do 1981).

Dzięki szybkiemu rozwojowi usług w dziedzinie handlu, bankowości i transportu morskiego (tzw. tania bandera) utrzymywał się wzrost gospodarczy i ekspansja zagranicznego kapitału inwestycyjnego, głównie z USA. Od 1983 dyktatura gen. Manuela Noriegi: program oszczędnościowy w gospodarce, narastanie konfliktów między władzą a opozycją cywilną, od 1987 konflikt z USA, zaostrzony 1988 po nieudanej próbie zamachu stanu. Od 1989, po unieważnieniu przez władze wyborów prezydenckich, dalszy wzrost napięć wewnętrznych i pogorszenie stosunków Panamy z krajami Ameryki Łacińskiej. W wyniku interwencji wojsk USA (1989) aresztowano gen. Noriegę, rządy objął prez. G. Endara, zwycięzca wyborów 1989. Szybko stracił poparcie społeczeństwa (1992 odrzucono w referendum jego projekt reformy konstytucji). W wyborach prezydenckich 1994 zwyciężył E. Pérez Balladares z opozycyjnej Rewolucyjnej Partii Demokratycznej.

Panamskie wojsko zostało rozwiązane konstytucyjną poprawką w roku 1994. Bezpieczeństwo zewnętrzne jest zapewnione dzięki Traktatowi o Neutralności Kanału Panamy z USA, które przejęło ochronę terytorialną. Wskutek nie ma ryzyka powrócenia do wcześniejszego reżimu wojskowego (Źródło: Sprawozdanie Euromoney / Lehman Bracia, 26. Lutego 1999 r.) Podjęto rokowania na temat formy obecności Amerykanów po 1999 w strefie Kanału Panamskiego i przyszłości bazy lotniczej w Howard, która jest wielonarodowym ośrodkiem walki z handlem narkotykami. Przyjęto prawo o Władzy Kanału Panamskiego, autonomicznej i niezależnej finansowo, która przejęła zarząd w grudniu 1999 po zakończeniu działalności Komisja Kanału Panamskiego.

• Ustrój polityczny:

Panama jest republiką, konstytucja została uchwalona w 1972 r., a znowelizowana w 1983 r. Głową państwa i szefem rządu jest prezydent, wybierany w wyborach powszechnych na 5-letnią kadencję. Władzę ustawodawczą sprawuje jednoizbowe, 78-osobowe Zgromadzenie Ustawodawcze, wybierane w wyborach powszechnych na 5-letnią kadencję. Władzę wykonawczą sprawuje rząd powoływany przez prezydenta i przed nim odpowiedzialny. Od 1 lipca 2009 roku urząd prezydenta sprawuje Ricardo Martinelli.

• Ludność:

Około 60% ludności Panamy stanowią Metysi, 20% – Mulaci i Murzyni, 10% – ludność pochodzenia europejskiego, poza tym Indianie, skupieni głównie na wybrzeżu Morza Karaibskiego, m.in. w Comarca de San Blas (autonomiczne terytorium Kuna Yala, należące do Indian Kuna). Wysoki przyrost naturalny, ok. 21‰ rocznie (1999–2001); 1/3 ludności w wieku do 14 lat. Średnia gęstość zaludnienia 33 mieszkańców na km2 (2000), największa – w środkowej części, w strefie Kanału Panamskiego. W miastach mieszka 53% ludności. Główne miasta: Panama, San Miguel, David, Penonomé, Colón. W rolnictwie, leśnictwie i rybołówstwie jest zatrudnionych 23% ludności zawodowo czynnej, w przemyśle – 15%, w usługach (głównie przy obsłudze Kanału Panamskiego) – 62% (2000); bezrobocie obejmuje ok. 14% ludności zawodowo czynnej.

• Gospodarka:

Gospodarka Panamy należy do bardziej stabilnych w Ameryce Środkowej, ale poziom życia społeczeństwa jest niski, szacuje się, że ok. 50% ludności żyje poniżej poziomu ubóstwa. Największy udział w tworzeniu produktu krajowego brutto mają usługi (76% – 1991), co wiąże się z obsługą Kanału Panamskiego, rolnictwo dostarcza – 11%, a przemysł – 13%. Produkt krajowy brutto na 1 mieszkańca wynosi 4316 dolarów amerykańskich rocznie. Znaczne dochody przynosi turystyka (ok. 300 tys. turystów rocznie). Panama jest drugim, co do wielkości (obok Hongkongu) centrum międzynarodowej dystrybucji i handlu (wolnej strefy handlowej) na świecie. W Wolnej Strefie Panama’s Colon działa powyżej 1500 przedsiębiorstw międzynarodowego importu / eksportu, jest odwiedzana przez więcej niż 250.000 gości rocznie i generuje eksport i reeksport o wartości ponad 11 miliardów US$ rocznie. Panama jest drugim (obok Szwajcarii, co się może z powodu ograniczenia tajemnicy bankowej w Szwajcarii od 2008 roku na korzyść Panamy zmienić) co do wielkości międzynarodowym centrum bankowym na świecie. Giełda papierów wartościowych w Panamie jest najbardziej rozwiniętą giełdą w Centralnej i Południowej Ameryce. Panama utrzymuje chronioną absolutną tajemnicę bankową, wymaga bezwzględnego zachowania prawa tajemnicy handlowej i korporacyjnej, która jest zagwarantowana w konstytucji Republiki Panamy. Panama nie podpisała żadnych traktatów o wzajemnej pomocy prawnej (MLAT), o udostępnieniu informacji bankowej z jakimś innym państwem i nie uznaje orzeczeń sądowych sądów z innych krajów (jedyny wyjątek stanowi przemyt narkotyków i transakcje pieniężne powiązane z nimi). Z tych powodów Republika Panamy jest zaliczana przez OECD do rajów podatkowych. IBC (Międzynarodowe Biznesowe Centrum) jest utożsamieniem różnego typu spółek offshore, które nie płacą żadnego podatku i nie posiadają obowiązku składania sprawozdań do władz Republiki Panamy. Akcje na "Okaziciela" spółek akcyjnych zarejestrowanych w Panamie pozwalają akcjonariuszom utrzymać 100% anonimowości i prywatności. Panamska Fundacja interesu prywatnego uwzględnia niejawne Dokumenty Protektora Prywatnego i Listę Życzeń Protektora Prywatnego, umożliwia tą drogą Protektorowi Prywatnemu oraz beneficjantem fundacji interesu prywatnego pozostać 100% anonimowymi. Agencja ratingowa Moody’s klasyfikuje Panamę na Ba1 i Standard & Poors wycenia Panamę na BB+.

Zobacz nasze oferty: tutaj