Włochy – Republika Włoska (wł. Italia, Repubblica Italiana) – państwo położone w Europie Południowej, na Półwyspie Apenińskim, będące członkiem wielu organizacji, m.in.: Unii Europejskiej, NATO. Włochy należą do ośmiu najbardziej uprzemysłowionych i bogatych państw świata – G8.

• Ustrój polityczny i partie polityczne:

Ustrój demokratyczny, republika z dwuizbowym parlamentem (kadencja pięcioletnia)

Izbą Deputowanych (630 miejsc)

Senatem (315 miejsc + senatorowie dożywotni)

Obie izby parlamentu wybierane są w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich, w głosowaniu tajnym. Jest 27 sztucznie wytyczonych okręgów w wyborach do Izby Deputowanych, a w wyborach do Senatu okręgami są regiony.

Głową państwa jest Prezydent Republiki wybierany na 7-letnią kadencję przez Zgromadzenie Narodowe – wspólnie obradujące obie izby parlamentu, wraz z reprezentantami regionów (1 z Valle d'Aosta, z pozostałych 19 regionów po 3).

Ustrój państwa można określić jako odmianę systemu parlamentarnego, w której wzmocniono jednak rolę prezydenta – dysponuje on na przykład swobodnym prawem desygnowania premiera – co jest istotne w systemie wielopartyjnym; w przypadku dymisji rządu może jej nie przyjąć i rozwiązać parlament.

System polityczny panujący we Włoszech powszechnie zaliczany jest do mało stabilnych. Rozwiązany w listopadzie 2011 gabinet Silvio Berlusconiego był 62. rządem po zakończeniu II wojny światowej.

Włoski system partyjny:

Włoski system należy do wielopartyjnych. Scena polityczna jest mocno rozdrobniona, jednak aktualnie najważniejsze partie skoncentrowane są w dwóch obozach – rządzącej koalicji centroprawicowego Ludu Wolności z Ligą Północną oraz w pozostającej w opozycji do rządu koalicji partii centrolewicowych, w tym m.in. Partii Demokratycznej. Do głównych ugrupowań włoskiej sceny politycznej zalicza się:

• Geografia:

Całkowita granica lądowa Włoch wynosi 1932,2 km. Sąsiadują z Francją – 488 km granicy, Szwajcarią – 740 km, Austrią – 430 km i Słowenią – 232 km). Wewnątrz terytorium Włoch znajdują się ponadto dwa państwa-enklawy: San Marino (39 km granicy) i Watykan (3,2 km).

Długość wybrzeża włoskiego wynosi aż 7600 km. Oblewają je wody kilku akwenów Morza Śródziemnego: Morze Liguryjskie, Morze Tyrreńskie, Morze Jońskie i Morze Adriatyckie.

Najwyższy punkt położony jest na najwyższym masywie Europy – Mont Blanc. Nosi on nazwę Monte Bianco di Courmayeur – jego wysokość to 4807 m n.p.m.

• Klimat:

Włochy to typowy klimat śródziemnomorski, charakteryzujący się dużym zróżnicowaniem między północą a południem, oraz między nizinami i szczytami gór. Zimy w Alpach są długie i mroźne, a śnieg może zacząć padać już w połowie września. W regionach północnych zimy są chłodne, a lata gorące, natomiast dalej na południe klimat robi się coraz łagodniejszy. Za Rzymem daje o sobie znać sirocco, gorące i wilgotne wiatry wiejące znad Afryki, które przynoszą każdego lata przynajmniej kilka gorących tygodni. W górach silnie zaznaczona jest piętrowość klimatu i środowiska. Klimat wykazuje także zróżnicowanie po obydwu stronach Apeninów. Wschodnie stoki są znacznie bardziej suche niż zachodnie. Włochy mają również gęstą sieć rzeczną i dużo jezior. W okolicach jezior alpejskich klimat jest nieco łagodniejszy. Większość opadów notowana jest na wiosnę i jesień z wyjątkiem Sycylii, gdzie maksimum opadowe przypada na zimę.Średnia roczna opadów na terytorium kraju od 500 mm na Sardynii, Sycylii do 3000 mm w Alpach). Średnia temperatura lipca na południu kraju przekracza 25 °C. Średnie temperatury stycznia wahają się od 13 °C na południu do 3 °C na północnym wschodzie.

• Ukształtowanie powierzchni :

Około 80% powierzchni kraju zajmują góry. Północną granicę stanowią Alpy, dalej na południe przez cały półwysep biegną Apeniny, z najwyższym wzniesieniem Corno Grande (2 912 m n.p.m.). Znajdują się tu również jeziora, m.in. Jezioro Trazymeńskie. Największy płaski obszar kraju stanowi Nizina Padańska w północno-wschodniej części kraju. Włochy oblewają cztery morza: Liguryjskie, Tyrreńskie, Adriatyckie i Jońskie. Przy brzegach leżą włoskie wyspy: Elba, Sardynia, Ischia, Capri, Wyspy Liparyjskie i Sycylia.

Obszar Włoch jest aktywny sejsmicznie - na południu kraju znajdują się czynne wulkany: Wezuwiusz (Półwysep Apeniński), Etna (Sycylia), Stromboli i Vulcano (Wyspy Liparyjskie).

• Zasoby naturalne:

Do zasobów naturalnych Włoch należą: rtęć, potas, marmur, siarka, malejące rezerwy gazu ziemnego i skąpe pokłady ropy, ponadto ryby i węgiel.

• Ziemia uprawna: 31%
• Pola: 10%
• Pastwiska: 15%
• Lasy: 23%
• Inne: 21%
• Tereny nawadniane obejmują 27 100 km² powierzchni kraju.

• Gospodarka:

Włochy zajmują pierwsze miejsce w produkcji win na świecie (zaraz po nich jest Francja). Kraj jest wysoko rozwinięty. Górnictwo odgrywa coraz mniejszą rolę z powodu wyczerpania złóż. Największe znaczenie ma przemysł środków transportu. Istotny jest przemysł motoryzacyjny – Włosi produkują między innymi samochody marki Fiat,Ferrari, Maserati, Iveco, Lancia, Alfa Romeo, Pagani i Lamborghini .

Włochy - należą pod względem gospodarczym do najważniejszych krajów Europy i świata, chociaż od połowy lat dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku ich gospodarka rozwija się wyraźnie wolniej niż przeciętna dla krajów UE. Wartość PKB w 2005 roku wyniosła szacunkowo 1407,2 mld euro, czyli 24,52 tys. na mieszkańca (29,7 tys. dolarów). Udział poszczególnych gałęzi gospodarki w tworzeniu PKB był następujący (2003 rok, w %): rolnictwo i leśnictwo 2,6, przemysł i rzemiosło 28,3, handel 18,4, budownictwo 6,9, usługi finansowe i bankowość 9,5, pozostałe 41,2. Poważnym problemem gospodarczym jest znaczne bezrobocie (8,3% zasobów siły roboczej w 2003 roku) oraz zadłużenie wewnętrzne kraju przewyższające wartość PKB i wynoszące w 2003 roku ok. 1,38 biliona euro. Średni wzrost gospodarczy w ostatnich pięciu latach oscyluje wokół 1%, zaś wzrost cen przekraczał zazwyczaj 1,5% rocznie.

Olbrzymim problemem gospodarki włoskiej jest wybitnie nierównomierny poziom rozwoju poszczególnych regionów kraju. Gospodarczo Włochy wyraźnie dzielą się na wysoko rozwiniętą północ i do niedawna zacofane, dziś nadal słabiej rozwinięte południe. Region przemysłowy Lombardii i Piemontu należy do najbogatszych obszarów świata, a przemysł jest tu bardzo dobrze rozwinięty i nowoczesny, zaś rolnictwo wysoko wydajne. Na południu przeważają tradycyjne uprawy oraz małe i nisko wydajne gospodarstwa rolne, natomiast przemysł jest znacznie słabiej rozwinięty i bezrobocie wysokie. Mimo tych różnic Włochy są siódmą potęgą gospodarczą świata.

• Turystyka:
  

Od lat Włochy znajdują się na 2 miejscu pod względem liczby przyjeżdżających turystów zagranicznych i wpływów z turystyki, które w roku 2010 osiągnęły 53 351 mln €, tj. 3,44% PKB. W 2003 roku liczba osób odwiedzających Włochy osiągnęła 39,6 mln. Na potrzeby obsługi ruchu turystycznego zbudowano ogromną liczbę obiektów noclegowych, restauracji i barów, a coroczne wydatki promocyjne i reklamowe wynoszą ponad 230 mln euro. Baza noclegowa osiągnęła 2 mln łóżek w obiektach o rozmaitym standardzie.

• Kultura:

Włochy są krajem prawie jednonarodowościowym. Jedynie pewne wymieszanie kultur można zauważyć na terenach przygranicznych w północnej części kraju, gdzie oprócz włoskiego obowiązują języki słoweński lub francuski (w zależności od graniczącego państwa). Odrębnością odznaczają się zwłaszcza wyspy, a mieszkańcy Sardynii uważani są przez niektórych za odrębny naród. Jednak to właśnie Sardynia była inicjatorką zjednoczenia kraju w XIX wieku.

Rytm życia rodzinnego wyznaczony jest przez zwyczaje i tradycje religijne. Nie ma tu jednak zbyt wielu świąt ogólnonarodowych, za to jest bardzo dużo świąt lokalnych, które obchodzone są niezwykle hucznie. Najczęstszą okazją są dni patronów miejscowości. Podczas wszystkich świąt najbardziej rozpowszechnioną tradycją są procesje. Obnoszone są wtedy relikwie i podobizny świętego. Całości towarzyszy wrzawa, muzyka oraz występy, przypominające spektakl teatralny. Największe uroczystości obchodzone są podczas Wielkanocy, począwszy od Wielkiego Piątku. Wówczas to procesje przemierzają ulice i obnoszą figury ukrzyżowanego Chrystusa. Wśród uczestników wyróżniają się zakapturzone postacie w habitach, śpiewające pokutne pieśni.

Uroczystości te odbywają się one głównie na zachodnim wybrzeżu Sycylii oraz w miastach południa, np. w Tarencie, Reggio. Natomiast w Wielką Sobotę przez ulice Nocera Tirinesa w Kalabrii przechodzi procesja biczowników.

Przed Bożym Narodzeniem w Neapolu odbywają się targi szopek. Tradycja żywej szopki pochodzi od św. Franciszka z Asyżu, który jako pierwszy ją zainicjował.

Obchodzi się tu również dzień Wszystkich Świętych. Zwyczaje nakazują, aby w ten dzień dzieci otrzymywały prezenty od rodziców w imieniu zmarłych krewnych.

Słynny jest również karnawał w Wenecji, który trwa przez pięć dni przed Środą Popielcową. Jest to wielka parada kostiumów i ręcznie wykonywanych masek. Na ten tydzień przyjeżdża do Wenecji wielu turystów, których głównym celem jest uczestniczenie w tych uroczystościach.

Pomimo że Włochy są państwem praktycznie jednonarodowościowym, częściej odczuwane jest ich przywiązanie do danego regionu niż do całego kraju. Odmienność poszczególnych regionów przejawia się w lokalnych tradycjach kulturowych, standardzie życia, dialektach, a także w krajobrazie.

Kultura i tradycja artystyczna Włoch wywarła ogromny wpływ na sztukę i kulturę innych krajów Europy. Niemal każdy zna takie nazwiska jak Leonardo da Vinci, Michał Anioł czy Botticelli.

Ich dzieła, często nawet nie kojarzone ze swoimi autorami, weszły na stałe do kanonu sztuki: "Mona Lisa", Kaplica Sykstyńska lub Pieta. Florencja, Rzym, Wenecja to miasta, do których zdąża wielu Europejczyków chcących poznać swoje kulturowe korzenie.

• Język:

Język włoski jest, pod względem słownictwa, najbliższy łacinie ze wszystkich języków romańskich. Współczesny włoski dużo zawdzięcza takim pisarzom, jak Dante Alighieri i Alessandro Manzoni, którzy za standard obrali język wyedukowanych Toskańczyków. Dzisiaj mówi się, że najlepsza mowa to la lingua toscana in bocca romana (toskański w rzymskich ustach). Włoski uważany jest za najbardziej śpiewny język na świecie. Aż do niedawna obok oficjalnego języka włoskiego istniało ponad 1,5 tys. dialektów. Językiem włoskim na świecie posługuje się ponad 100 milionów ludzi.

W rejonie Alp, zamieszkanym głównie przez Tyrolczyków, mówi się po tyrolsku (odmiana języka niemieckiego), a mieszkańcy nie uważają się ani za Austriaków, ani za Niemców.

• Religia:
  

Prawie całą ludność stanowią katolicy – 87,6% (licząc wszystkich ochrzczonych), z których niewielu regularnie praktykuje. Przez długi czas o stanie praktyk religijnych obowiązywały dane, że około 30% Włochów uczestniczy w niedzielnych nabożeństwach przynajmniej raz w tygodniu, a kolejne 20% przynajmniej raz w miesiącu. Dane te pochodziły z ośrodków sondażowych, w których respondenci sami określali własne zaangażowanie religijne. Jednakże badania przeprowadzone przez Patriarchat Wenecji w 619 kościołach wykazały, że jedynie 15% wiernych każdej niedzieli uczestniczy we mszach, a 8% przynajmniej raz w miesiącu, co daje razem 23%. W północnej części kraju (włoski Tyrol) żyje kilkadziesiąt tysięcy protestantów, a w całym kraju około 675 tysięcy (1,1%), głównie zielonoświątkowców. Pozostałymi największymi wspólnotami chrześcijańskimi są prawosławni (1,2%) i Świadkowie Jehowy (0,4%). Napływ imigrantów z Albanii i krajów arabskich spowodował wzrost liczby muzułmanów do 1,2 miliona (2,1%), a ich skupiskami są Apulia, Basilicata, Rzym, Genua i Mediolan. Coraz liczniejsi stają się także wyznawcy religii wschodnich, głównie sikhizmu, hinduizmu i buddyzmu (łącznie 0,6%). Ponadto w Rzymie i Mediolanie mieszkają znaczniejsze grupy wyznawców judaizmu – w sumie w całych Włoszech 25 – 45 tysięcy. 3,4 miliona Włochów (5,8%) formalnie nie należy do żadnej wspólnoty religijnej, ale osób deklarujących ateizm, brak wyznania lub obojętność religijną prawdopodobnie jest nawet trzykrotnie więcej.

Włosi znani są z miłości do sportu i gier sportowych. Uwielbiają wyścigi Formuły 1 za sprawą włoskiego teamu Ferrari, który jest legendą sportów motorowych. Mają 15 tytułów wśród kierowców oraz 16 wśród konstruktorów. Równie dużą popularnością cieszy się piłka nożna. Włosi zdobyli już Mistrzostwo świata na Mundialu czterokrotnie, ostatnio w 2006 roku. Dodatkowo w Rzymie znajduje się Stadion Olimpijski. Oprócz piłki nożnej dużą popularnością cieszy się koszykówka (2 miejsce drużyny narodowej począwszy od lat 50.), siatkówka (reprezentacja włoska jest jedną z najlepszych drużyn świata), piłka wodna, szermierka, rugby, kolarstwo, hokej na lodzie.

W 1978 roku uruchomiono we Włoszech system publicznej opieki zdrowotnej. W kraju tym przeznacza się 9% PKB na opiekę zdrowotną (średnia OECD to 8,9%). Według raportu WHO z 2000 roku, włoska służba zdrowia zajmuje drugie miejsce na świecie pod względem jakości i 3 pod względem wydajności, jeden lekarz przypada na zaledwie 176 osób. Dane statystyczne dotyczące zachorowań i długości życia należą do najlepszych na świecie. Szacowana długość życia to 82 lata, odpowiednio 79 dla mężczyzn a 85 dla kobiet, wskaźnik umieralności noworodków to 3 na 1000. Według rankingu CIA z 2012 roku, włoska oczekiwana długość życia jest najwyższą w Europie wśród dużych państw (dłuższą oczekiwaną długość życia ma Monako, San Marino i Andora).

źródło: artykuł [Włochy] w Wikipedii, licencja: [GNU FDL], autorzy: [wikipedyści]