Chorwacja (Republika Chorwacji) – państwo w Europie Południowej, nad Morzem Adriatyckim, graniczy od południa z Bośnią i Hercegowiną i Czarnogórą, od wschodu z Serbią oraz Węgrami i Słowenią od północy. Od południowego zachodu posiada dostęp do Morza Adriatyckiego. Niepodległość uzyskała w 1991 roku, odłączając się od Jugosławii.

• Geografia:

Chorwacja posiada bardzo urozmaicone, wyjątkowe w skali świata wybrzeże; ten typ wybrzeża z licznymi podłużnymi wyspami ustawionymi równolegle do linii brzegowej, został nazwany dalmatyńskim od nazwy chorwackiego wybrzeża.

• Parki narodowe:

Na terenie Chorwacji znajduje się osiem parków narodowych. Ze wszystkich 8 parków narodowych aż 7 jest zlokalizowanych nad samym morzem lub w jego pobliżu, zaś ósmy park Park Narodowy Jezior Plitwickich - jest oddalony od wybrzeża o niecałe 200 km.

Najbardziej znany park narodowy Chorwacji to Park Narodowy Jezior Plitwickich. Tworzy go 16 jezior, powiązanych ze sobą wodospadami, otoczonych bujnym lasem.

Archipelag Wysp Briońskich, znajdujący się przy zachodnim wybrzeżu Istrii, tworzą 2 większe i 12 mniejszych wysepek, na których już w czasach antycznych wypoczywali najbogatsi i najbardziej znani ludzie. Drugi wyspiarski park narodowy to Kornati. Jest najbardziej rozwiniętym skupiskiem wysp na całym obszarze śródziemnomorskim, a składa się aż z ponad 150 wysp, wysepek i skał - to raj dla żeglarzy i nurków. Mljet, najbardziej zielona adriatycka wyspa i park narodowy, znajduje się na południowy zachód od Dubrownika, jest wyjątkowy ze względu na dwa jeziora, Wielkie i Małe Jezioro oraz unikatowe lasy.

Rzecznym parkiem jest Park Narodowy Krka, znajdujący się na najpiękniejszej chorwackiej rzece krasowej Krka.

Górzystymi są Parki Narodowe: Welebitu Północnego, Paklenica i Risnjak, obszary interesujące dla alpinistów, speleologów i botaników.

• Podział administracyjny Chorwacji:

Chorwacja podzielona jest na 20 komitatów (chorw. županija) + 1 miasto wydzielone (Zagrzeb).

1. Zagrebačka

2. Krapinsko-zagorska

3. Sisačko-moslavačka

4. Karlovačka

5. Varaždinska

6. Koprivničko-križevačka

7. Bjelovarsko-bilogorska

8. Primorsko-goranska

9. Ličko-senjska

10. Virovitičko-podravska

11. Požeško-slavonska

12. Brodsko-posavska

13. Zadarska

14. Osječko-baranjska

15. Šibensko-kninska

16. Vukovarsko-srijemska

17. Splitsko-dalmatinska

18. Istarska

19. Dubrovačko-neretvanska

20. Međimurska

• Ustrój polityczny:

Chorwacja jest wielopartyjną republiką parlamentarną na podstawie konstytucji z 1990 roku (zmodyfikowanej w 1999 i 2001 roku), z silną pozycją parlamentu.

Mimo że wśród Słowian, Chorwaci cieszą się najstarszą tradycją państwowości, to Republika Chorwacji jest jednym z najmłodszych państw europejskich. Jej konstytucja została uchwalona 22 grudnia 1990 r., a uznana została, jako samodzielne państwo przez międzynarodową wspólnotę, 15 stycznia 1992 r. System prawa został przystosowany do współczesnego ustawodawstwa europejskiego.

Chorwacja stała się krajem demokracji parlamentarnej, którego system polityczny opiera się na uznawaniu praw człowieka, rządach prawa, równoprawności narodowej, nienaruszalności własności osobistej, sprawiedliwości socjalnej i wielopartyjności.

W Chorwacji jest system partyjny 18-związkowy. Do najbardziej liczących się partii politycznych należą Chorwacka Wspólnota Demokratyczna, Chorwacka Partia Socjalliberalna, Partia Socjaldemokratyczna oraz Partia Prawa.

Kraj dzieli się pod względem administracyjnym na 21 województw (okręgów) – żupaniji.

Głową państwa jest prezydent, wybierany w wyborach powszechnych na 5 lat, z prawem powoływania rządu, łącznie z premierem – szefem rządu.

Chorwacki model demokracji parlamentarnej opiera się na podziale władzy.

Władza ustawodawcza należy do jednoizbowego parlamentu – Chorwackiego Zgromadzenia Narodowego (Saboru) – złożonego z różnej liczby członków (w zależności od ilości głosujących), wahającej się jednak od 100 do 160 deputowanych. Sabor działa na zasadzie sesyjności. Pierwsza sesja trwa od 15 stycznia do 30 lipca,druga od 15 września do 15 grudnia. Każda sesja rozpoczyna się od odśpiewania hymnu Chorwacji „Nasza ukochana Ojczyzno” (Lijepa naša domovino). Osiem dni przed rozpoczęciem obrad nowej sesji każdy z przedstawicieli Saboru otrzymuje od przewodniczącego zarys harmonogramu posiedzeń, który obejmuje wnioski parlamentarzystów rządu oraz projekty aktów normatywnych, będących przedmiotem debat i głosowań na posiedzeniach plenarnych. Deputowani mają możliwość składania wniosków o uzupełnienie porządku obrad, zgłaszając projekty ustaw do czasu rozpoczęcia sesji. Przewodniczący ma obowiązek przedłożyć te propozycje na forum izby w terminie do 30 dni (wnioski o materii ustawowej) lub do 15 dni (wnioski w innych sprawach). Pierwsze posiedzenie nowo wybranego parlamentu odbywa się nie później niż dwudziestego dnia od chwili ogłoszenia oficjalnych wyników wyborów. Członkowie Saboru wybierają wówczas następujące organy parlamentu: prezydium Saboru, na które składają się przewodniczący i zastępcy przewodniczącego, sekretarza, komitety oraz komisje.

Każdy członek Saboru posiada immunitet formalny i immunitet materialny. Immunitet formalny chroni deputowanego przed zatrzymaniem przez organy ścigania (wyjątkiem jest tutaj ujęcie deputowanego na gorącym uczynku za czyny zagrożone karą pozbawienia wolności powyżej pięciu lat) oraz przed wszczęciem postępowania karnego za popełnione przestępstwa. Immunitet obejmuje także prawo odmowy zeznań w charakterze świadka we wszystkich rodzajach spraw sądowych. Immunitet materialny chroni deputowanego także po zakończeniu sprawowania mandatu przedstawicielskiego. Obejmuje sposób głosowania i treść wypowiedzi reprezentantów w trakcie posiedzeń plenarnych parlamentu oraz jego organów wewnętrznych.

W myśl regulaminu chorwackiego Saboru deputowani mają prawo tworzyć kluby parlamentarne na podstawie przynależności politycznej lub etnicznej. Klub parlamentarny może zostać utworzony przez: partię polityczną posiadającą co najmniej trzech deputowanych w parlamencie;co najmniej trzech przedstawicieli niezrzeszonych;deputowanych wybranych jako przedstawicieli mniejszości narodowych;dwie lub więcej partii politycznych, które mają co najmniej trzech deputowanych w parlamencie

Władzę wykonawczą sprawuje rząd na czele którego stoi premier.

Podstawy prawne funkcjonowania systemu partyjnego Chorwacji– tworzenie i działalność partii w Chorwacji regulowane są przez Konstytucję tego kraju i Ustawę o organizacjach politycznych. W Konstytucji ważnym z punktu widzenia partii jest art. 43, który gwarantuje obywatelom wolność zrzeszania się. Dzięki niemu mogą oni tworzyć partie polityczne aby bronić własnych interesów, a także realizować prawa socjalne, gospodarcze czy polityczne. Niedozwolone jest tworzenie partii, których program lub działania mogą stanowić zagrożenie dla porządku konstytucyjnego i niepodległości. Partie organizują się terytorialnie, a nadzór nad nimi sprawuje Trybunał Konstytucyjny Republiki Chorwacji, który może zawiesić ich działanie. Ustawa o organizacjach politycznych uchwalona w 1993r. stanowi podstawę dla tworzenia i funkcjonowania partii. Według mniej swobodne tworzenie partii jest wyrazem demokratycznego i wielopartyjnego systemu, który jest traktowany jako najwyższa wartość konstytucyjnego porządku Chorwacji. Natomiast art. 2 ustawy stanowi iż partie polityczne posiadają osobowość prawną oraz działają zgodnie z celami, zatwierdzonymi w ich programami i statucie. Ustawa zakazuje działalności partii w organach państwowych, organach jednostek samorządu lokalnego i regionalnego, a także w siłach zbrojnych i policji. Aby założyć partię należy zebrać podpisy stu pełnoletnich obywateli chorwackich. Każda partia musi być wpisana do specjalnego rejestru, dzięki czemu uzyskuje osobowość prawną. Brak takiej rejestracji uniemożliwia działanie partii. Wpisu dokonuje ministerstwo ds. administracji. Finansowanie partii może odbywać się za pomocą składek członkowskich, dobrowolnych datków, działalności wydawniczej , sprzedaży materiałów propagandowych. Partie, które mają przynajmniej jednego reprezentanta w parlamencie otrzymują także pieniądze z budżetu państwa. Muszą one jednak rozliczać się z tych pieniędzy, gdyż w przeciwnym razie grozi im utrata prawa do finansowania.

• Gospodarka:

Gospodarka Chorwacji bazuje przede wszystkim na usługach oraz w mniejszym stopniu na przemyśle lekkim. W okresie letnim również turystyka staje się znaczącym źródłem przychodów państwa. Szacowany dochód PKB na jednego mieszkańca z zachowaniem parytety siły nabywczej w 2006 roku wyniósł 13 400 $, co stanowiło ok. 50% średniego dochodu w Unii Europejskiej, w tym samym roku.

Chorwacja jest krajem post-komunistycznym, przed rozpadem Jugosławii była drugą, po Słowenii, republiką pod względem rozwoju gospodarczego i poziomu życia mieszkańców. W późnych latach 80. rozpoczął się proces ekonomicznej transformacji i przestawienia gospodarki centralnie planowanej na wolnorynkową. Na początku procesu transformacji pozycja gospodarki chorwackiej, ze względu na jej wysoki poziom w stosunku do innych państw post-komunistycznych, była uprzywilejowana. Gospodarka kraju poważnie ucierpiała na skutek likwidacji przemysłu ciężkiego i znacznych zniszczeń wojennych, poważnym problemem była również utrata wolnego dostępu do rynków państw byłej Jugosławii.

• Turystyka:

Do 1990 roku, kiedy to rozpadła się Jugosławia, ten dział gospodarki przynosił największą część dewizowych dochodów państwa. Turystyka skupiała się głównie na wybrzeżu dalmatyńskim i w Istrii, znajdowały się tam liczne uzdrowiska i kąpieliska morskie. Wewnątrz kraju ruch turystyczny był relatywnie niewielki. Konflikty zbrojne związane z rozpadem Jugosławii znacznie ograniczyły ruch turystyczny. Wojna domowa zdewastowała dużą część infrastruktury turystycznej, także zabytkowe miasta jak Pula, Split czy Dubrownik, pełne atrakcji turystycznych, uległy poważnym zniszczeniom. Od 1997 roku przemysł turystyczny jest powoli odbudowywany, a sama Chorwacja staje się coraz bardziej popularnym celem przyjazdów wśród turystów. Obecnie turystyka jest znów ważnym i dochodowym działem gospodarki.

Jedną z najdynamiczniej rozwijających się gałęzi turystyki jest turystyka aktywna. Wykorzystując swoje położenie geograficzne oraz niezwykle zróżnicowaną linię brzegową, Chorwacja stała się liderem wśród krajów śródziemnomorskich w dziedzinie żeglarstwa. Według ostrożnych szacunków dochody z usług żeglarskich stanową nawet do 40% dochodów państwa z turystyki. Wykorzystując ten fakt Chorwacja jest liderem wśród krajów europejskich pod względem liczby przystani jachtowych – marin. Największe, a zarazem najpopularniejsze mariny w Chorwacji to Split, Zadar, Dubrovnik, Sukosan.

• Demografia:

Chorwację zamieszkuje prawie 4,5 mln mieszkańców (4 493 312 w 2007). Istnieje tendencja spadkowa spowodowana głównie emigracją zarobkową do krajów zachodnich, ujemnym przyrostem naturalnym oraz emigracją Serbów do rodzinnego kraju – Serbii. Znaczna większość mieszka w miastach (64%); na wsi mieszka 36%.

Główne skupiska mniejszości narodowych znajdują się w następujących regionach:

• Albańczycy – Zagrzeb, Istria;
• Bośniacy – Zagrzeb, Istria, Primorje;
• Czesi – zachodnia Slawonia (miasta Daruvar i Grubišno Polje oraz gmina Končanica), Moslavina (miasta Pakrac, Lipik);
• Niemcy i Austriacy – Osijek, Zagrzeb
• Polacy – Zagrzeb, Rijeka
• Rusini – wschodnia Slawonia;
• Serbowie – Slawonia (zwłaszcza wschodnia), Kordun, Banovina, Zagrzeb, Rijeka;
• Słowacy – wschodnia i środkowa Slawonia (miasta Ilok i Našice);
• Słoweńcy – Zagrzeb, Primorje, Istria;
• Ukraińcy – Zagrzeb, Sisačko-moslavačka županija, Brodsko-posavska županija, Vukovarsko-srijemska županija;
• Węgrzy – Baranja;
• Włosi – zachodnia i południowa Istria, Rijeka, Cres, Lošinj, Moslavina.

• Język:

W tym samym spisie przy pytaniu o język ojczysty uzyskano następujące rezultaty:

• chorwacki – 96,11%,
• serbski – 1,00%,
• włoski – 0,46%,
• albański – 0,32%,
• węgierski – 0,28%,
• słoweński – 0,26%,
• inny – 0,78%,
• brak danych – 0,37%.

Językiem urzędowym państwa jest język chorwacki, jednak w gminach (općina) zamieszkanych co najmniej w 1/3 przez mniejszości, językami urzędowymi są również języki tych mniejszości. Obecnie status taki mają język serbski w 21 gminach, język węgierski w dwóch gminach, język włoski w dwóch gminach, język czeski w jednej gminie i język słowacki w jednej gminie.

• Split:

Split – miasto i duży port w Chorwacji (Dalmacja), nad Morzem Adriatyckim na niewielkim półwyspie. Główne miasto komitatu splitsko-dalmatyńskiego.

Liczba mieszkańców: 178 tys.; drugie co do wielkości miasto Chorwacji po Zagrzebiu oraz największe i najważniejsze miasto krainy historycznej Dalmacji.

Zabytki:

• Dubrownik:

Dubrownik, (chor. Dubrovnik, do 1909 r. Ragusa) miasto i port na południu Chorwacji (Dalmacja), nad Morzem Adriatyckim. Noszący miano perły Adriatyku.

Liczba mieszkańców: 48,3 tys. (2005)

Gospodarka:

Dubrownik jest głównym ośrodkiem turystycznym Dalmacji i przemysł turystyczny jest podstawą gospodarczą tego regionu, chociaż niedawna wojna tocząca się na Bałkanach, spowodowała kryzys w tej dziedzinie.

W mieście znajduje się ważny port handlowy i pasażerski (np. połączenie promowe z Bari we Włoszech). W pobliżu Dubrownika znajduje się międzynarodowy port lotniczy Dubrownik. Na pobliskiej rzece zbudowano elektrownię wodną.

Zabytki:

• stare miasto Dubrownika zostało wpisane na listę dziedzictwa kulturalnego UNESCO (główna ulica Stradun zwany Placa)
• starodawny układ urbanistyczny miasta z murami miejskimi budowanymi od XIII do XVII wieku na potrzeby obrony i ochrony(do 25 m wysokości i do 6 metrów szerokości)
• ponad 20 bastionów i baszt z X-XV wieku (np. baszta Minčeta)
• pałac Rektorów (XV wiek) - siedziba władz i rektora Republiki Dubrownickiej pochodząca z XV wieku, obecnie muzeum
• pałac Sponza (XIV-XV wiek) - Archiwum Dubrownickie
• odwach z wieżą zegarową (1480)
• gotycki klasztor Franciszkanów (XIV wiek)
• najstarsza apteka w Europie (od 1317)
• gotycki klasztor Dominikanów (XIV-XV wiek)
• renesansowy kościół św. Spasa (Zbawiciela) (1520)
• barokowy kościół św. Vlaha (Błażeja)– zbudowany na miejscu romańskiego kościoła, który przetrwał wielkie trzęsienie ziemi w 1667, ale został zniszczony podczas pożaru w 1706 roku. Nowy barokowy kościół zbudowany został w latach 1706-1715. na głównym ołtarzu znajduje się rzeźba św. Błażeja dzieła dubrownickiego majstra z XV wieku. W rękach trzyma makietę miasta sprzed trzęsienia ziemi w 1667 roku
• katedra (1617-1713)
• kościół Jezuitów (1699-1725)
• Wielka i mała studnia Onofria - zabytkowe studnie o okrągłym kształcie zbudowane w latach 1438-1444 przez neapolitańskiego architekta Onofria della Cava, jednocześnie mogą służyć za zbiornik na wodę. Na większej fontannie woda płynie z 16 zamaskowanych figur.
• Kolumna Orlanda – kamienna prezentacja legendarnego rycerza Orlanda. Służyło jako miejsce, na którym gońcy czytali ogłoszenia. Przez długi czas był jedynym światowym pomnikiem w mieście
• wiele innych zabytkowych budowli

Zobacz nasze oferty: tutaj

źródło: artykuł [Chorwacja] w Wikipedii, licencja: [GNU FDL], autorzy: [ Wikipedisci]
           artykuł [ Split] w Wikipedii, licencja: [GNU FDL], autorzy: [Wikipedisci]
           artykuł [ Dubrownik] w Wikipedii, licencja: [GNU FDL], autorzy: [Wikipedisci]